Ekonominin Temel Kavramları

Ekonomi, bireylerin ve toplumun sınırlı kaynakları en etkin şekilde kullanarak refah düzeylerini artırmaya çalıştıkları bir bilim dalıdır. Temel kavramları arz, talep, fiyatlandırma, enflasyon gibi hayatımızı doğrudan etkileyen konulardır.

Arz ve Talep

Arz ve talep dengesi piyasadaki fiyat oluşumunu belirler. Bir mal veya hizmet için;

• Arz: Üreticilerin belirli bir fiyattan satmaya hazır oldukları miktar
• Talep: Tüketicilerin belirli bir fiyattan satın almak istedikleri miktar

Örneğin domatesin kilosu 10 TL iken üreticiler günlük 1000 kg domatesi piyasaya sürerken, tüketiciler 1300 kg talep ediyorsa oluşan açık nedeniyle fiyatlar artacaktır.

Fiyatlandırma Stratejileri

Firmalar ürün veya hizmetlerini fiyatlandırırken izleyebilecekleri temel stratejiler:

• Maliyet + kar marjı: Üretim maliyetlerine belirli bir kar marjı ekleyerek fiyat belirleme
• Pazar odaklı: Rakiplerin fiyatlarına göre konumlandırma
• Değer odaklı: Alıcılar için ürünün sağladığı değere göre fiyatlandırma

Örneğin bir cafe işletmesi malzeme maliyetlerini kapsayan bir taban fiyat belirleyip buna makul bir kar marjı koyarak fiyatlandırma yapabilir.

Enflasyon

Fiyatlar genel düzeyindeki artışa enflasyon denir.

• Tüketici enflasyonu: Tüketicilerin harcamalarındaki artış (TÜFE)
• Üretici enflasyonu: Üreticilerin maliyetlerindeki artış (ÜFE)

Yüksek enflasyon ekonomide belirsizliğe yol açtığı için Merkez Bankası fiyat istikrarını sağlamakla görevlidir. Örneğin TCMB enflasyon hedeflemesi ile fiyat artışlarını kontrol altında tutmaya çalışır.

İşletmelerin Temel Hedefleri

İşletmeler kâr amacı ile ticari faaliyetlerde bulunurlar. Bunun yanında toplumsal fayda sağlama, çevreye saygı, müşteri memnuniyeti gibi hedefleri de vardır.

Kârlılık

İşletmelerin varlık sebebi ve en temel hedefi kâr elde etmektir. Kârlılık, gelirler ile giderler arasındaki olumlu farktır. İşletme için hayati önem taşır.

• Brüt kâr: Hasılat ile satışların maliyeti arasındaki fark
• Net kâr: Vergiler ve diğer tüm giderler çıkarıldıktan sonra kalan kâr

Örneğin bir giyim mağazası satış gelirlerinden maliyetleri düştükten sonra brüt kâr elde eder. Buradan mağaza giderleri, pazarlama ve finansman giderleri vb. düşülerek net kâr hesaplanır.

Sosyal Sorumluluk

İşletmeler faaliyetlerini topluma fayda sağlayacak şekilde sürdürmeli ve çevreye zarar vermemelidir.

• Çevre koruması
• İş sağlığı ve güvenliği
• Hayırseverlik çalışmaları
• Eğitim ve kültür hizmetleri

Starbucks kahve zincirinin çevreci politikaları ile geri dönüşüm çalışmaları iyi bir sosyal sorumluluk örneğidir.

Müşteri Odaklılık

Günümüz rekabetçi koşullarında müşteri memnuniyetini sağlamak bir zorunluluktur. Müşteri odaklı olmak işletmeye sayısız fayda sağlar:

• Marka bağlılığı ve tekrar satın alma
• Olumlu ağızdan ağıza iletişim
• Kârlı bir müşteri portföyü

Amazon ve Zappos gibi firmalar müşteri deneyimine verdikleri öncelik ile sektörlerinde fark yaratmışlardır.

İşletme Fonksiyonları

İşletmelerde üretim, pazarlama, finans, muhasebe ve insan kaynakları gibi temel fonksiyonlar bulunur. Bu fonksiyonlar stratejik hedeflerin gerçekleşmesi için uyumlu bir şekilde yönetilmelidir.

Üretim Yönetimi

Etkin bir üretim planlaması ile hammadde tedariğinden, üretime, stok yönetimine kadar tüm süreçler kontrol altında tutulur. Üretim yönetiminin temel amaçları:

• Kalite standartlarının korunması
• Maliyetlerin optimize edilmesi
• Teslim sürelerine uyulması

Toyota üretim sistemi tam zamanında üretim, total kalite yönetimi ve sürekli gelişim prensipleri ile öne çıkmıştır.

Pazarlama

Hedef kitlenin ihtiyaçlarını anlayarak onlar için değer ifade eden ürün ve hizmetler sunmak pazarlamanın odağındadır. Pazarlama karması olarak bilinen 4P (ürün, fiyatlandırma, tutundurma, dağıtım) stratejik kararları içerir.

Nike’ın global ölçekte başarısında etkili ve yenilikçi pazarlama kampanyalarının büyük rolü vardır. Markanın sloganı “Just Do It” oldukça etkili bulunmuştur.

Finans Yönetimi

Finans bölümü işletme için gerekli fonları sağlamak ve etkili kullanımını temin etmekten sorumludur. Temel sorumluluk alanları:

• Finansal kaynaklar (krediler, sermaye artırımı vb.)
• Nakit ve fon akışı yönetimi
• Yatırımların bütçelenmesi

Coca Cola 2018’de soda pazarındaki daralmaya karşı yeni ürün ve pazarlara yatırım kararı alarak strateji değişikliğine gitmiştir.

Sıkça Sorulan Sorular

Enflasyon nedir, nasıl hesaplanır?
Enflasyon, fiyatlar genel düzeyindeki artışı ifade eder. TÜFE ve ÜFE ile ölçülür. Belirli bir sepettaki ürünlerin fiyatlarındaki artışın yüzde olarak ifade edilmesidir.

İşletmelerin kârlılığı nasıl ölçülür?
Kârlılık ölçümleri:

• Brüt kâr marjı: Brüt kâr / Net satışlar
• Net kâr marjı: Net kâr / Net satışlar
• Aktif kârlılığı: Net kâr / Toplam varlıklar

Bu oranlar zaman içinde ve rakiplerle kıyaslanarak yorumlanır.

Pazarlama karması nedir?
Ürün, fiyatlandırma, tutundurma (promosyon) ve dağıtım stratejilerinden oluşan pazarlama karması, müşterilere değer sunma ve kârlılık elde etmede temel araçlardır. Bütüncül olarak ele alınmalıdır.

Sosyal sorumluluk projelerinin işletmelere faydaları nelerdir?
İtibar artırır, marka değerini yükseltir. Müşteri güven ve bağlılığını kazanmada olumlu etkisi vardır. Nitelikli iş gücü çekmeye yardımcı olur. Toplumsal kalkınmayı destekler.

Üretim ile pazarlama bölümleri arasında nasıl bir koordinasyon olmalıdır?
Üretim planları müşteri beklentilerine göre pazarlamaca belirlenen hedeflerle uyumlu olmalıdır. Aşırı ya da yetersiz üretim maliyetleri artıracağı için sürekli iletişim ve koordinasyon kritik öneme sahiptir.